ملا آقا دربندی و مقتل‌نگاری

نگاه‌ها، نوآوری‌ها و استنادها

نویسنده، حادثه عاشورا را در این کتاب به تفصیل شرح داده است. او آفرینش جهان را برای عزای امام حسین (ع) دانسته است. بر اساس مبنای وی در زمینه سیره‌نگاری، می‌توان از کتاب‌های حاوی اخبار مظنون الکذب نیز نقل کرد. فاضل دربندی در این کتاب شمار لشکریان عمر سعد را یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر، ساعات روز عاشورا را ۷۲ ساعت، و گرمای هوای آن روز را ۷۰ درجه بالا‌تر از حالت طبیعی دانسته است. این کتاب به زبان عربی نوشته شده، اما نویسنده قسمت‌های پایانی را در دوره ناصرالدین شاه به فارسی ترجمه کرده. این ترجمه با عنوان «سعادات ناصری» منتشر شد. در سال‌های اخیر این کتاب از سوی انتشارات طوبای محبت به فارسی منتشر شده است. برخی از علما از جمله محدث نوری، شیخ آقا بزرگ تهرانی، سید محسن امین و مرتضی مطهری این کتاب را دارای ایرادات فراوان می‌دانند.

در مقدمه این اثر آمده است:
قرن سیزدهم، قرن زایش افکار تازه در ایران شیعی است، زایشی با مدل‌های مختلف که در تولید مکتب‌های تازه بکار می‌رود و محصول آن را تنها با بررسی دقیق متون تولید شده می‌توان شناخت. بخشی از آن تحولات، در ادامه سنت اجتهادی قدیم در مذهب شیعه در بازتولید مذهب در مسیر تاریخ است؛ و در رأس آن تحولات در این قرن، وحید بهبهانی است که تلاش کرد با ایجاد انقلابی نوین، راه را برای تحول در درون مذهب شیعه، هموار کند. اما بخشی دیگر از این جریان‌ها، ابداعات و ابتکارات تازه ای دارند و در حکم ایدئولوگ های جدیدی هستند که می‌کوشند از دین و مذهب، یک بنای تازه ای بسازند.
افرادی از این دست که در این قرن در ایران، عراق و گاهی در هند هستند، بیشتر به چهره‌های فرقه سازی شبیه اند که رسالت خود را کشف آرا و افکار جدید از دل متون با افزوده‌هایی دانسته و از ایجاد یک فرقه و نحله کوچک، تا ادعای داشتن دین نو و تازه پیش می‌روند. معنای این تعبیر این نیست که این نحوه نوآوری در حد ایدئولوژی، بویژه متناسب با فضای سیاسی جامعه، بی سابقه بوده است؛ از اتفاق، در قرون قبل هم نمونه‌هایی مانند حروفیه و نقطویه داریم، اما به هرحال در قرن سیزدهم هجری، به صورت آشکار، پدیده خاصی متناسب با افکاری که در نجف یا طهران یا برخی از شهرهای دیگر بوده، و نیز در پی جنگ‌های ایران و روس که تأثیر مهمی روی روح و روان مردم ایران، علاوه بر اقتصادیات و اجتماعایت آنها، داشت، ایجاد شد.
آخوند ملاآقا بن عابد بن رمضان علی بن زاهد شروانی(درگذشته ۱۲۸۶ق) معروف به آقادربندی و فاضل دربندی واعظ شیعی امامی در قرن سیزدهم قمری. مشهورترین اثر وی اسرار الشهاده، درباره شهادت امام حسین(ع) است که به دلیل نقل برخی مطالب بی‌سند و خرافی، از سوی برخی عالمان شیعی مورد انتقاد جدی قرار گرفته است. در اخلاص و دوستی نسبت به اهل بیت(ع) و به ویژه نسبت به امام حسین(ع) شهرت بسیاری داشت، چنانکه در ایام عاشورا بر بالای منبر، عمامه بر زمین می‌زد و گریبان می‌درید و از شدت اندوه از هوش می‌رفت. او در روز دهم محرم، لباس خود را می‌کند و لُنگی بر خود می‌بست و خاک بر سر می‌ریخت و گِل بر بدن می‌مالید و بدین هیأت بر منبر می‌رفت. مهدی بامداد در این باره نگاشته است: «او است که تیغ زدن را بر سر جائز دانست و خود نیز عمل می‌کرده است و از این تاریخ است که برخی مردم به تبعیت وی در ایام عاشورا به این عمل دست زده‌اند».