بدیع الملک میرزا عمادالدوله

هانری کربن از بدیع‌الملک میرزا با عنوان «افتخار طبقه اشراف ایرانی قرن گذشته» یاد کرده‌است. شهرت بدیع‌الملک میرزا به سبب دانش او در فلسفه، ادبیات ریاضیات و نجوم است. او در بعضی از این علوم تألیفاتی نیز داشت، از جمله کتابی به نام عمادالحکمه که شرحی به زبان فارسی بر المشاعر ملاصدرا است و در سال ۱۳۴۲ شمسی به همراه المشاعر به کوشش هانری کربن در تهران به چاپ رسید. همچنین آقاعلی زنوزی، فیلسوف دوره ناصرالدین‌شاه، کتاب بدایع‌الحکم را در سال ۱۳۰۷ قمری در پاسخ به هفت پرسش بدیع‌الملک میرزا تألیف کرده‌است. بدیع‌الملک به فلسفه اسلامی اشراف داشته و از مسائل فلسفه اروپایی نیز آگاه بوده‌است. او با زبان فرانسوی آشنایی داشته و پیش از طرح پرسش‌های خود در جستجوی کتاب «امر نامتناهی و کمیت (بررسی درباره مفهوم نامتناهی در فلسفه و علوم)» نوشته اولن (۱۹۱۰-۱۸۳۰)از فیلسوفان نو کانتی فرانسه و از پیروان شارل رنویه بوده‌است. او ابتدا پرسش‌های خود را از استادش میرزا علی‌اکبر حکمی یزدی (م ۱۹۲۵) می‌پرسد و چون از پاسخ‌های وی قانع نمی‌شود بار دیگر همان پرسش‌ها را از آقاعلی می‌پرسد. پاسخ‌های آقاعلی به اکثر پرسش‌ها مفصل و عمیق است، اما پاسخ وی به پرسش هفتم که در آن نام چند تن از فیلسوفان غرب از جمله کانت به میان آمده بسیار مختصر و ناکافی است. کتاب بدابع‌الحکم نوشته بدیع‌الملک میرزا نخستین کتاب تألیفی در زمینه فلسفه در ایران است که در آن نامی از فیلسوفان غرب به میان آمده‌است. بدیع‌الملک میرزا در این کتاب که در سال ۱۸۸۷ تألیف و در سال ۱۸۹۴ منتشر شده‌است، ۷ پرسش فلسفی از ملاعلی مدرس زنوزی پرسیده و از فیلسوفانی مانند باکن (فرانسیس بیکن)، لیبنز (لایب‌نیتس)، فنلن، بوسوت (بوسوئه)، کان (کانت)، فیشت (فیشته) بحث به میان آورده‌است. کریم مجتهدی به استناد چهار نامه‌ای که بدیع‌الملک میرزا در سال ۱۸۸۶ برای محمدحسن امین‌الضرب ارسال کرده، معتقد است که او پرسش‌های خود را با توجه به مسائل فلسفه تطبیقی، و متأثر از افکار فیلسوفان نوکانتی مطرح کرده‌است. پرسش‌های بدیع‌الملک نخستین کوشش از سوی پیروان فلسفه صدرایی برای آشنایی با فلسفه نوکانتی به شمار می‌آید، که به واسطه کم‌اطلاعی حکیمان ایران از فلسفه غرب پیگیری نشد.