ابوعبدالله حاکم نیشابوری

(0321 - 0405 هـ.ق)

محمد بن عبدالله نیشابوری شهرت‌یافته به ابوعبدالله، حاکمِ نیشابوری همچنین ابن البَیِّع (۴۰۵-۳۲۱) محدث برجسته، فقیه شافعی، تاریخ‌نگار محلّی و قاضی ایرانی در سدهٔ چهارم قمری بود؛ به تصوف نیز گرایش داشت، چندی نیز سفیر دوسویهٔ سامانیان و بویهیان بود. او حدیث‌آموزی را نزد بزرگان نیشابور آغاز کرد و به مرو، بخارا، ری، همدان، بغداد، کوفه و مکه سفر کرد. او از سنّ ۹سالگی (۳۳۰ق) و تحت نظر پدر و دایی‌اش شروع به سماع حدیث کرد و از سنّ ۱۶سالگی نوشتن را شروع کرد (۳۳۷ق) در ۲۰ سالگی در سفری به عراق برای شنیدن حدیث رفت و پس از بجای آوردن حج، به خراسان و ماوراءالنهر بازگشت و در نیشابور ساکن شد. در زمان دولت سامانیان و در سال ۳۵۹ ق. به قضاوت شهر نسا منسوب شد و نیز پس از مدتی قضاوت جرجان (گرگان امروزی) را به او پیشنهاد کردند که این سمت را نپذیرفت. در همان روزها به عنوان سفیر دولت سامانی به دربار آل‌بویه رفت‌وآمد داشت و در کارهای سیاسی، قضایی و اجتماعی فعّال بود. حاکم سرانجام پس از ۸۴ سال زندگی -که بیشتر در پیِ دانش جوئی و نوشتن بوده‌است-در صفر سال ۴۰۵ هجری قمری درگذشت و در نیشابور به خاک سپرده شد.