سبک‌ شناسی شعر

گزیده ای از کتاب سبک شناسی شعر:
سبک عراقی از اوایل قرن هفتم تا اوایل قرن دهم به مدت 300سال در زمان مغولان و ایلخانان مغول و تیموریان سبک ادبیات فارسی بود. مختصات آن عبارت است:
1. به لحاظ زبان: چهارچوب همان چارچوب فارسی قدیم یعنی زبان سبک خراسانی هم که در آن مانده است به لحاظ بسامد با دوره ی قدیم متفاوت است. می توان گفت که زبان از دیدگاه خواننده امروزی مأنوس تر است، لغات فارسی اصیل قدیم کم شده و به جای آن لغات عربی جایگزین شده است. مختصات آوایی کهن از قبیل تشدید مخفف و تخفیف مشدد و تغییر در هیأت کلمات به ضرورت، خیلی کم می شود. می اندک اندک جای همی را می گیرد. در به جای اندر در حال جایگزین شدن است. استعمال تقریبا" نادر است و همین طور واژه های ایدون و ایدر و ابا و ابر... بسیار کم به کار می رود. می توان گفت که زبان سبک عراقی مابین زبان کهن خراسانی و زبان جدید سبک هندی به بعد است. عمده توجه سبک شناس در زبان عراقی باید روی مختصات جدید باشد نه مختصات سبک خراسانی که با تغییر بسامد در این سبک هم مرسوم است.
2. از نظر فکری: اگر شعری عاشقانه باشد دیگر مقام معشوق پست نیست بلکه چنان والاست که قابل اشتباه با معبود است و اگر عرفانی باشد، عرفانی است که دیگر از شرع و پند و اندرز و اخلاق دور شده است و حتی مسائلی به آن افزوده شده که در عبارات مشایخ قدیم سابقه نداشته است. مسائل مهم عرفانی مطرح در شعر این دوره عبارت است از: وحدت وجود، تفوق عشق بر عقل، استناد به حدیث، استناد به حدیث، اما در کنار ان ها حمله به زاهد و صوفی هم مرسوم است. بدین ترتیب ادبیات این دوره بر خلاف ادبیات سبک خراسانی ادبیاتی است درونگرا، عشق گرا، محزون و غیر رئالیستی که بیش از آن که به آفاق نظر داشته باشد به انفس نظر دارد.