جامع العلوم: ستینی
امتیاز دهید
نویسنده:
فخرالدین رازی
امتیاز دهید
مصحح: سید علی آل داود
فخرالدین رازی (543- 606 قمری) مشهور به امام المشککین از متکلمان، خطبا و فیلسوفان مشهور سده ششم هجری است که در علوم معقول و منقول فلسفه، کلام، ریاضیات، فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شد. جامع العلوم یا ستینی که به نام حدایق الانوار فی حقایق الاسرار نیز خوانده می شود، مهمترین تالیف فارسی امام فخر رازی است که به شناسایی دانشهای شناخته شده آن روزگار می پردازد. رازی به شیوه ای موجز و ساده، معارف زمان خود را برای ایرانیانی که با زبان عربی آشنایی نداشته اند، برشمرده و تعریف کرده است. این کتاب یکی از نخستین دانشنامه های زبان فارسی است که رازی در تدوین آن روش تازه ای در پیش گرفته است. وی ابواب 60 گانه کتابش را در دو مقوله علوم نقلی شامل دانشهای دینی و مذهبی وعلوم عقلی و فلسفی که جنبه غیر مذهبی دارند دسته بندی نمود. در بخش نخست فقه، خلاف، تفسیر، وصایا، قرائت قرآن، نحو، عروض، تاریخ و امثال آن جای دارد و در بخش دوم تشریح، نورشناسی، طب، بیطره، بزاه، ریاضیات، موسیقی، الهیات، هندسه و امثال آن مورد بحث قرار گرفته اند. در خاتمه در رابطه با علم شطرنج و انواع بازی شامل 15 صورت سخن گفته شده است. کتاب پیش رو با تصحیح سید علی آل داود در سال 1382 و توسط انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار در دسترس مشتاقان قرار گرفت.
بیشتر
فخرالدین رازی (543- 606 قمری) مشهور به امام المشککین از متکلمان، خطبا و فیلسوفان مشهور سده ششم هجری است که در علوم معقول و منقول فلسفه، کلام، ریاضیات، فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شد. جامع العلوم یا ستینی که به نام حدایق الانوار فی حقایق الاسرار نیز خوانده می شود، مهمترین تالیف فارسی امام فخر رازی است که به شناسایی دانشهای شناخته شده آن روزگار می پردازد. رازی به شیوه ای موجز و ساده، معارف زمان خود را برای ایرانیانی که با زبان عربی آشنایی نداشته اند، برشمرده و تعریف کرده است. این کتاب یکی از نخستین دانشنامه های زبان فارسی است که رازی در تدوین آن روش تازه ای در پیش گرفته است. وی ابواب 60 گانه کتابش را در دو مقوله علوم نقلی شامل دانشهای دینی و مذهبی وعلوم عقلی و فلسفی که جنبه غیر مذهبی دارند دسته بندی نمود. در بخش نخست فقه، خلاف، تفسیر، وصایا، قرائت قرآن، نحو، عروض، تاریخ و امثال آن جای دارد و در بخش دوم تشریح، نورشناسی، طب، بیطره، بزاه، ریاضیات، موسیقی، الهیات، هندسه و امثال آن مورد بحث قرار گرفته اند. در خاتمه در رابطه با علم شطرنج و انواع بازی شامل 15 صورت سخن گفته شده است. کتاب پیش رو با تصحیح سید علی آل داود در سال 1382 و توسط انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار در دسترس مشتاقان قرار گرفت.
دیدگاه‌های کتاب الکترونیکی جامع العلوم: ستینی
*جامع العلوم در 60 باب است، هر باب مختص معرفی یک دانش و از نه اصل یا مسئله تشکیل یافته است. سه مسئله نخست هر باب اصول ظاهره، سه اصل دوم اصول مشکله و توضیح در باب مشکلات و غوامض آن و سه اصل یا مسئله سوم در باب امتحانات مربوط به آن رشته است.
*مقدمه کتاب و شرح ابواب
1. باب اول: علم الکلام 2.باب دوم: اصول الفقه 3.باب سوم: علم الجدل
4.باب چهارم: علم الخلاف 5.باب پنجم: علم المذهب 6.باب ششم: علم الفرایض
7.باب هفتم: علم الوصایا 8.باب هشتم: علم التفسیر 9.باب نهم: علم دلایل الاعجاز
10.باب دهم: علم القراءة 11.باب یازدهم: علم الاحادیث
12.باب دوازدهم: علم اسامی رجال 13.باب سیزدهم: علم التواریخ
14.باب چهاردهم: علم المغازی 15.باب پانزدهم: علم النحو
16.باب شانزدهم: علم الصرف 17.باب هفدهم: علم الاشتقاق
18.باب هجدهم: علم الامثال 19.باب نوزدهم: علم العروض
20.باب بیستم: علم القوافی 21.باب بیست و یکم: علم بدایع الشعر و النثر
22.باب بیست و دوم: علم البیان 23.باب بیست و سوم: علم المنطق
24.باب بیست و چهارم: علم الطبیعیات 25.باب بیست و پنجم: علم التعبیر
26.باب بیست و ششم: علم الفراسة 27.باب بیست و هفتم: علم الطب
28.باب بیست و هشتم: علم التشریح 29.باب بیست و نهم: علم الصیدنة
30.باب سی ام: علم الخواص 31.باب سی ویکم: علم الاکسیر و هو عل
32.باب سی و دوم: علم الجواهر 33.باب سی و سوم: علم ال
34.باب سی و چهارم: علم الفلاحه 35.باب سی و پنجم: علم قلع الآثار
36.باب سی و ششم: علم البیطرة 37.باب سی و هفتم: علم البزاة
38.باب سی وهشتم: علم الهندسه 39.باب سی و نهم: علم المساحة
40.باب چهلم: علم جر الاثقال 41.باب چهل و یکم: علم آلات الحروب
42.باب چهل و دوم: علم حساب الهند 43.باب چهل و سوم: علم الحساب الهوایی
44.باب چهل و چهارم: علم الجبر و المقابله 45.باب چهل و پنجم: علم الارثماطیقی
46.باب چهل و ششم: علم اعداد الو47.باب چهل و هفتم: علم المناظر
48.باب چهل و هشتم: علم الموسیقی 49.باب چهل و نهم: علم الهیئة
50.باب پنجا هم: علم الاحکام 51.باب پنجاه و یکم: علم الر
52.باب پنجاه و دوم: علم العزیم 53.باب پنجاه و سوم: علم الهیات
54.باب پنجاه و چهارم: علم المقالات اهل العالم 55.باب پنجاه و پنجم: علم الاخلاق
56.باب پنجاه و ششم: علم السیاسات 57.باب پنجاه و هفتم: علم تدبیر المنزل
58.باب پنجاه و هشتم: علم الآخرة 59.باب پنجاه و نهم: علم الدعوات
60.باب شصتم: علم آداب الملوک
*خاتمه در علم شطرنج و انواع بازی شامل 15 صورت
جامع العلوم تنها یکبار به سال 1323 هـ.ق در بمبئی به چاپ سنگی رسیده و سپس در تهران به سال 1345 هـ.ش از روی همین چاپ به صورت افست تجدید طبع شده است. امام فخر رازی در تدوین جامع العلوم روش تازه ای در پیش گرفت او بر خلاف دایرة المعارف های متداول، دانشهای تازه ای وارد کتاب خود کرد و ابواب 60 گانه کتابش را در دو مقوله جدا جای داد: نخست علوم نقلی {=علوم دینی} که شامل دانشهای دینی و مذهبی بود و دیگر علوم عقلی و فلسفی که جنبه غیر مذهبی داشت. در بخش نخست ابوابی چون فقه، خلاف، تفسیر، وصایا، قرائت قرآن، نحو، عروض، تاریخ و امثال آن جای دارد و در بخش دوم عناوین مربوط به علوم عقلی همچون: تشریح، نورشناسی، طب، بیطره، بزاه، ریاضیات، هندسه و امثال آن جای گفته اند.
در باب تعداد علوم معرفی شده در جامع العلوم اطلاع دقیقی در دست نیست در برخی منابع از چهل علم و در بیشتر مآخذ از 60 علم سخن رفته است. فخر رازی جامع العلوم را در دوره اول زندگی علمی خود یعنی بین سالهای 574 و 575 هنگام اقامت خود در خوارزم به زبان فارسی تألیف کرده و به سلطان علاءالدین تکش خوارزمشاه تقدیم داشته است. منابع فخر رازی در تدوین این کتاب به جز آثار مشهور و رایج به ویژه تالیفات ابن سینا، برخی منابع مهجور و غریب است. از این رو کتاب او در بسیاری موارد از ارزش و اعتبار و تازگی برخوردار است.