انجمن ایالتی آذربایجان در دوره مشروطیت

مشروطیت در جامعه ایرانی از نقاط تعیین کننده در روند تکاملی جامعه ایرانی به شمار می آید و آنچه که آن را از سایر تحرکات جامعه ایرانی مستثنی می سازد تاثیراتی است که مشروطیت در شیوه تفکر ایرانی از خود به جای نهاده است٬ لزوم توجه به کار جمعی و منفعت گروهی٬ از سوی فعالان مشروطیت امری حائز اهمیت است. تاسیس انجمن در جامعه ایرانی بارزترین مورد این گونه کار جمعی است که با رویکرد اصلاح گرایانه در امر حکومت و توجه به واژه ای نوین به مانند حق تعیین سرنوشت٬ مساوات وعدالت٬ شیوه نوین تفکر ایرانی را به دنبال داشته است. انجمن ایالتی آذربایجان وارث تمام انجمن های صدر مشروطه می باشد که ضمن برخورداری از پشتوانه مردمی و فکری٬ با الهام از آموزه های دینی جامعه ایرانی٬ بهترین و والاترین این گونه نهادها را از خود بر جای نهاده است. بر طرف ساختن مشکلات و معضلات روزمره مردم از یک طرف و توجه ویژه به تداوم روند مشروطیت در ایران٬ انجمن ایالتی آذربایجان را سرآمد سایر نهادهای همطراز در ایران نموده است. ارتباطات گسترده و تعیین کننده ایالتی آذربایجان با نهادها و مراجع تاثیر گذار٬ از جمله سوسیال دمکراسی قفقازبه رهبری » حزب همت « که از طریق مرکز غیبی تبریز انجام می گرفت و نیز از همه مهمتر مراجع دینی در نجف الاشرف که بواسطه » انجمن سعادت اسلامبول « برقرار می شد٬ آن را به صورت نهادی جهت یافتن راه حلهایی در برابر مسایل و پیچیده گیهای موجود در جامعه ایرانی درآورد.‬